4 września 2020 r. w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich odbyła się konferencja Strażnicy Konstytucji zorganizowana z okazji jubileuszu prof. Mirosława Wyrzykowskiego. Poświęcona była praworządności w Polsce i perspektywom praw człowieka. W konferencji wzięło udział wielu znamienitych gości, m. in. prof. Ewa Łętowska, prof. Adam Zieliński, a także dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie adw. Mikołaj Pietrzak.
Podczas konferencji padło wiele ważnych słów w obronie demokracji i praworządności. Dziekan ORA w Warszawie wskazał na długotrwałość procesu degradacji rządów prawa w Polsce: – My z zagrożeniem dla rządów prawa mamy już do czynienia od lat. Mamy do czynienia z trwającym i postępującym naruszeniem rządów prawa. Przeszliśmy od teoretycznego zagrożenia, na które wszystkie obecne tu osoby zwracały uwagę w latach 2015 i 2016, podkreślając, Iż mechanizmy, systemy i standardy doprowadzą do naruszeń. Wówczas mówiliśmy o modelach i zagrożeniach. To rozpoczęło się od dekonstrukcji Trybunału Konstytucyjnego, co niestety otworzyło drogę do konkretnych naruszeń. Dzisiaj jesteśmy już w fazie dokonywania się naruszeń. – powiedział Dziekan ORA w Warszawie.
Jubilat, prof. M. Wyrzykowski w swoim wystąpieniu podkreślił, że obecna władza publiczna jest wyłączona spod rzeczywistej kontroli społecznej, a fasadowy parlament, wykorzystywany – podobnie jak prawo – w sposób instrumentalny. – W jakich bowiem okolicznościach działają szlachetni obrońcy Konstytucji RP? Gdy się rozglądam to widzę, że władza jest skoncentrowana w rękach przywódcy i jego najbliższego otoczenia, silnie ze sobą powiązanego, obdarzona licznymi przywilejami, szczególnie materialnymi; a cechą struktury tej władzy jest gorliwie posłuszeństwo wobec przełożonych i osób stojących wyżej w hierarchii, pogarda zaś wobec osób stojących niżej, osób słabszych. Jest to sytuacja, w której decyzje podjęte przez przywódcę są zatwierdzane przez podporządkowany, fasadowy parlament, wykorzystywany – podobnie jak prawo – w sposób instrumentalny. Ważnym czynnikiem jest kontrola nad mediami, quasi-cenzura poprzez nadużywanie środków prawnych mających zamknąć usta wolnym mediom. To niezliczone zastępy inspekcji i politycznie podporządkowanych służb. To wreszcie własna biurokracja. To władza, która jest konsekwentnie zdeterminowana w ograniczeniu i eliminacji elementów rządów demokratycznych. Władza realizowana nie jako wynik umowy społecznej – a tym samym władza wyłączona z kontroli publicznej – konstatował jubilat.
Rzecznik Praw Obywatelskich dr hab. Adam Bodnar nawiązał do przesłania prof. M. Wyrzykowskiego w zakresie rozumienia wolności. – Wolności jako najbardziej podstawowym, naturalnym stanie dla jednostki, a także o obowiązku władzy publicznej, aby tworzyć jak najszersze ramy dla rozwoju własnej osobowości, życia prywatnego i rodzinnego, zaangażowania w sprawy publiczne. Wolność to nie przywilej dany przez władzę, ale coś co wynika z naszego człowieczeństwa. Ale lekcja wolności to także lekcja o umiejętności korzystania z niej i dostrzegania innych wartości składających się na interes publiczny. Nie bez przyczyny „interes publiczny” to jedno z najważniejszych zagadnień badawczych Pana Profesora. Co za tym idzie: wolność podlega ograniczeniom, ale muszą być one zgodne z zasadą proporcjonalności i realizować jeden z interesów bądź wolności mogą być ograniczone przez inne prawa i wolności. I dlatego czasami można z ust prof. M. Wyrzykowskiego usłyszeć gorzką uwagę na temat lekceważenia własnej roli przez Parlament. Bo to właśnie parlamentarzyści powinni dbać o ważenie wartości, o takie kształtowanie prawa, aby w jak najmniejszym stopniu interes publiczny (lub rzekomy interes publiczny) wpływał na prawa człowieka i obywatela. Niestety wielokrotnie parlamentarzyści nie zdają tego egzaminu – podkreślił Adam Bodnar.
Sylwetka prof. Mirosława Wyrzykowskiego
Urodził się 1 kwietnia 1950 r. w Ciechanowie. W 1971 r. ukończył Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1975 r. uzyskał stopień naukowy doktora nauk prawnych, a w 1986 r. doktora habilitowanego. Od 1991 r. profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1995-2005 kierował Zakładem Prawa Porównawczego i Gospodarczego w Instytucie Nauk Prawno-Administracyjnych Wydziału Prawa i Administracji UW.
W latach 1996-1999 prodziekan, a w latach 1999-2001 dziekan tego wydziału. W latach 1988-1990 kierownik Departamentu Konstytucyjnych Wolności i Praw w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. W latach 1990-1993 i 1996-2001 członek Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów. W latach 1996-2001 dyrektor Centrum Konstytucjonalizmu i Kultury Prawnej Instytutu Spraw Publicznych. W latach 1999-2001 członek Doradczego Komitetu Prawnego przy Ministrze Spraw Zagranicznych.
W latach 1990-1995 profesor szwajcarskiego Instytutu Prawa Porównawczego w Lozannie. W latach 1997-2011 profesor w Central European University w Budapeszcie. Prowadził wykłady m.in. na uniwersytetach w Paryżu (Sorbona), Bonn, Sydney, Konstanz, Bayreuth.
Członek Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Przewodniczący Polskiej Sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Prawnych. Członek rad naukowych, m.in. Instytutu Historyczno-Prawnego, Instytutu Nauk o Państwie i Prawie oraz Instytutu Nauk Prawno-Administracyjnych Uniwersytetu Warszawskiego. Członek rad programowych polskich i zagranicznych czasopism prawniczych.
Jest autorem licznych publikacji naukowych – monografii, artykułów i studiów w języku polskim i w językach obcych z zakresu prawa administracyjnego i konstytucyjnego. W latach 2001 – 2010 sędzia Trybunału Konstytucyjnego. Przewodniczący Komitetu Nauk Prawnych PAN na kadencję 2011-2014.
Jest członkiem Rady Społecznej RPO.
Link do całej konferencji: https://www.youtube.com/watch?v=eUVUEhLSbrw&t=4955s